امروزه هیچ کس در مورد اهمیت مطالعه بحثی ندارد و شکی نیست که یکی از بهترین راه ها برای شناخت یک کشور جدید و فرهنگ آن، خواندن کتابی است که تمام داده ها و اطلاعات لازم را در بر می گیرد و به راحتی در اختیار گردشگران مشتاق قرار می دهد. اینجاست که نقش کتاب های گردشگری پررنگ می شود.
گردشگری دنیای بزرگ و پر جاذبه ای دارد که تمام سرنخ های آن به سفر ختم می شود. لذت خواندن کتابهایی که این دنیای وسیع را برای ما روشن می کنند، همیشه جذاب است. بسیاری از گردشگران مشهور با خواندن سفرنامه ها قدم به سرزمین‌های دور گذاشته اند. معروفترین کتاب‌های گردشگری ایرانی و خارجی از خواندنی ترین آثار در این زمینه هستند.

سفرنامه ناصر خسرو
«سفرنامه‌ی ناصرخسرو» از نخستین سفرنامه‌هایی است که به زبان فارسی نوشته شده و مجموعه یادداشت‌های ناصرخسرو قبادیانی بلخی طی یک سفر هفت‌ساله را در بر می‌گیرد. شروع این سفر برای ناصرخسرو در پی دیدن رؤیایی بود که در آن به سفر حج فراخوانده شد، بنابراین تصمیم گرفت از کار دیوانی خود کناره‌گیری کرده و راه سفر را در پیش گیرد. او این سفر را در ششم جمادی‌الثانی سال ۴۳۷ هـ.ق  از مرو آغاز کرد و در ششم جمادی‌الثانی سال ۴۴۴ هـ.ق با بازگشت به بلخ به پایان برد و در مسیر آن از شهرهای مختلفی چون سرخس، نیشابور، دامغان، سمنان، قزوین، شمیران، شام، بیروت، حیفا، بیت‌المقدس، مکه، مدینه، قاهره، اسکندریه، بصره و اصفهان دیدن کرد.
بدون شک ناصر خسرو یکی از معروف ترین و قدیمی ترین جهان گردان ایرانی است و سفرنامه او  در زمره شاخص ترین کتاب های گردشگری جهان قرار دارد. سفرنامه ناصر خسرو به چندین زبان ترجمه شده است.

سفر با حاج سیاح
میرزا محمد علی معروف به حاج سیاح، یک جهانگرد و فعال سیاسی ایرانی آمریکایی بود. او اولین ایرانی بود که تابعیت آمریکا را گرفت.  حاج سیاح در سن ۲۳ سالگی سفری قابل توجه به دور کره زمین را آغاز کرد که نزدیک به ۱۸ سال به طول انجامید. حاج سیاح یکی از جهانگردان دوران قاجار است که بسیاری از کشورهای دنیا طی کرد. اما در این کتاب احسان نوروزی دست به کار جدیدی زده است. او با سفر به اروپا در سال 2010 به شهرهایی رفته که قبلا حاج سیاح در آنها زندگی کرده بود. 150 سال اختلاف زمان سفر نوروزی و حاج سیاح باعث شده تا  تفاوت دو اروپا را بهتر دیده شود. کتاب سفر با حاج سیاح مانند سفر در زمان پر از نکات خواندنی است.

سفرنامه برادران امیدوار
یکی دیگر از معروف ترین کتاب های گردشگری ایرانی، سفرنامه برادران امیدوار است. برادران امیدوار جهانگردانی  بودند که دنیا را با امکانات بسیار اندک گشتند. این برادران جهانگرد شرح وقایع و اتفاقات سفرشان را در این کتاب خواندنی ثبت و جاویدان کرده اند. نگارش و دامنه توجه این کتاب به شکلی است که علاوه بر توجه به گردشگری، به انسان شناسی و قوم نگاری مردم منطقه نیز پرداخته شده است. ملموس بودن روایت ها، بکر بودن ماجراها و زبان ساده و دلنشین اثر هر خواننده ای را جذب سفرنامه می کند. براداران امیدوار فقط جهانگردی نمی کردند بلکه با دید تیزبین خود، قوم نگاری و انسانشناسی نیز انجام داده اند. کتاب لحن گزارشی دارد و عکسها و نقشه ها به درک سفرنامه بسیار کمک کرده است. یک فیلم مستند نیز بعدها بر اساس سفرنامه و قطعات فیلم این دو برادر ساخته شد.

از پاریز تا پاریس
«از پاریز تا پاریس» سفرنامه‎‌ای است به قلم دکتر محمدابراهیم باستانی پاریزی که خود اذعان دارد بیشتر عمر خویش را در سفر گذرانده است. دکتر باستانی در این سفرنامه به اولین سفرهای خود از کوهستان‌های پاریز اشاره می‌کند، سفری دوازده‌ساعته به سیرجان با هدف تحصیل در مقطع ششم ابتدایی که نقطه‌ی آغازی بر درهم‌تنیدگی سفر با زندگی او است. 

 وی در این سفرنامه جزئیات دلنشینی را با همان زبان گرم و ساده‌ی همیشگی خود بیان کرده و بارها به نقش سفر در شکل‌گیری جهان‌بینی‌اش اشاره دارد: «نخستین روزی که از پاریز خارج شدم (۱۳۱۶ هـ.ش) سیرجان را آخر دنیا حساب می‌کردم، و امسال (۱۳۴۹ هـ.ش ) که به اروپا رفتم، گمانم این است که عالمی را دیده‌ام؛ امّا چه استبعادی دارد که عمری باشد و روزی خاطراتی از سفر ماه هم بنویسم! آرزوها پایان ندارد. آدمی به هر جا می‌رود، گمان می‌کند به غایت القُصوای مقصود خود رسیده است؛ در صورتی که دنیا بی پایان است». 

این کتاب مملو از خاطرات، اصطلاحات و دانستنی‌هایی است که گاه به محل زندگی شخصی نویسنده در پاریز و گاه به مقاصد سفر او در اقصی نقاط جهان برمی‌گردد. او گاهی مخاطب را بر پشت چهارپا می‌نشاند تا ده فرسنگ مسیر را یک‌شبه همراه وی گز کند و گاهی او را در یک هواپیمای بزرگ و مجلل می‌نشاند تا شهر را زیر نورافکن هواپیما تماشا کند و تمامی این کارها را چنان ماهرانه انجام می‌دهد که گویی هر سفر در هم‌اکنون جریان دارد.

تنها دویدن
این داستان خود نویسنده یعنی نادر خلیلی است. تنها دویدن بازگو گر این روایت است که چگونه یک معمار ایرانی الاصل و تحصیلکرده غربی که تنها با یک دفترچه یادداشت، موتور سیکلت و دیدگاه منحصر به فرد خود مسلح شده بود، در یک اودیسه پنج ساله در کویرهای ایران جستجوی یک خانه ساده، ارزان و در عین حال دائمی است.

نادر خلیلی در دهه ۱۳۶۰ سوار موتور سیکلت می شود و پنج سال کویر ایران را زیر پا می گذارد. این سفری پژوهشی و شاعرانه به روستاهای دور کویری است. در کتاب تنها دویدن نویسنده با زبانی صادقانه و روشن به کشف طبیعت و معماری کویر می پردازد. او با کشف روشی برگرفته از سفرش در معماری کهن ایران، توسط ناسا مورد استقبال قرار می گیرد. این کتاب به زبان انگلیسی نیز ترجمه شده است.

سفرنامه های منصور ضابطیان
منصور ضابطیان سفرنامه های بسیاری را نگارش و روایت کرده است. کتاب های گردشگری منصور ضابطیان عبارتند از: مارک و پلو، مارک دوپلو، بی زمستان، چای نعنا سباستین، برگ اضافی و سه رنگ. سبک نگارش این سفرنامه بسیار روان است و عکس های موجود در کتاب ها هم به آشنایی هر چه بیشتر مخاطب با حال و هوای مقصد بسیار کمک می کنند. آن‌چه سفرنامه‌های ضابطیان را از دیگر آثار مشابه متمایز می‌سازد، لحن صمیمی و بیان جزئیاتی است که نه‌تنها خواننده را با خود همراه ساخته، بلکه او را به لمس تجربه‌ی سفر فرا می‌خواند.

خسی در میقات
«خسی در میقات» سفرنامه‌ی حج جلال آل احمد، متفکر و نویسنده‌ی ایرانی است که آن را در سن ۴۱ سالگی نگاشته است. این کتاب سفرنامه‌ای متفاوت است که هرچند در نگاه نخست چنین به نظر می‌رسد که باید رنگ و بوی مذهبی داشته باشد، اما رد عقاید روشن‌فکرانه‌ی جلال به‌ضوح در آن قابل‌تشخیص است. وی در این کتاب سفر خود را نه‌تنها از جنبه‌ی زیارتی آن، بلکه از زوایای فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، سیاحتی و… مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و با نگاه تیزبین و نقادانه‌ی خود به مسائلی چون عبادت کورکورانه و تشریفاتی برخی زائران و ناکارآمدی در برگزاری مراسم حج اشاره کرده است.

با این‌همه پرواضح است که این سفر برای نویسنده‌ی آن یک سفر معمولی نبوده و زیارت خانه‌ی خدا بر باورها و افکار جلال تأثیرات قابل‌توجهی گذاشته است، چنان‌که خود او در بخشی از نوشته‌هایش تغییر در شیوه‌ی نگرشش به جهان هستی پس از این سفر را بدین شکل بیان می‌کند: «من فهمیدم که خسی هستم که به میقات آمده، نه کسی که به میعاد» .